Archivo de la categoría: Cuestións triviais

Cuestións triviais

PARAXES CORUÑESAS: AS FONTES

Paso de San Xoán da Cova

No proxecto das paradas da provincia da Coruña (esas paraxes singulares que compre recoñecer e valorar) unha das tarefas que facemos é buscar e identificar imaxes antigas destes lugares. En primeiro lugar, porque son ilustrativas de como eses sitios tan especiais se foron conformando e ademais porque as veces están bastante transformados.

Tomemos como exemplo, o caso desta imaxe: o chamado Paso da Cova; é un estreito a modo de pequeno canón que fai o río Ulla preto do lugar de Ponte Ulla e toma o seu nome dun vello mosteiro. O lugar é hoxe significativamente diferente pois tanto a nova estrada como o ferrocarril crearon pontes que non só transformaron á paisaxe senón que tamén fixeron mudar a nosa percepción sobre ela.

Así, o vello estreito perdeu o seu misterio e parte da monumentalidade, mentres que a antiga ponte é hoxe imperceptible para quen circula pola estrada xa que queda debaixo dela.

Non obstante, aínda hoxe é un sitio de gran beleza escénica.

Sabes onde queda Ponte Ulla? á beira do río Ulla, no límite entre as provincias de Coruña e Pontevedra. Exactamente aquí

 

Historias de mulleres: as candeeiras de Santiago

chandler-400A historia das mulleres é un territorio enorme por explorar. E a investigación vai demostrando como, a medida que coñecemos mellor ás antepasada, caen bastantes tópicos. Un deles é o de que a muller sempre estivo na casa, coidando do fogar e os fillos; a verdade é que esa foi a realidade de moitas pero non é menos certo que outras traballaron para fóra, por gusto ou por necesidade. Mesmo houbo oficios específicamente femininos, como a venda de comestibles polo miúdo nos mercados, a limpeza das roupas, … un deles é o das candeeiras que había na catedral de Santiago.

Este oficio existe desde os tempos medievais e é exclusivamente feminino. Elas eran as que en exclusiva vendían dentro do templo e nas portas vendían as candeas que entregaban como ofrenda as persoas que visitaban os seus altares e capelas.

Non era, polo tanto, un oficio baladí e seguramente tiña bos rendementos. A principios do século XV, 29 mulleres tiñan este negocio e exercían grazas a un título concedido polo cabido ou sexa, nun réxime parecido á actual concesión. Eran postos en réxime de propiedade pois podían deixalos en herdanza ou cedelos a outras mulleres; en caso de vacante, era o cabido quen nomeaba á nova beneficiaria.

As candeeiras poderían ser encadradas neses grupos medios urbanos aos que pertencen os comerciantes e artesáns. Dalgunhas podemos establecer o seu parentesco con familias da pequena burguesía, doutras a súa proximidade aos cóengos e outros cregos catedralicios, da maioría só coñecemos o seu nome.

Paseando hoxe en día polos arredores da catedral, parece inevitable pensar nelas como as antecesoras desas outras mulleres que todos os días -chova ou faga sol- arman e desarman os tradicionais postos de vendas de souvenirs. Outros tempos, outras mulleres.

Compostela, 1653: a acollida aos refuxiados

Juan o'doghertyNestes días nos que as imaxes de persoas que buscan unha nova vida lonxe da guerra, a persecución ou a miseria compre lembrar un episodio pouco coñecido da historia compostelá e galega: o da acollida que se deu ás distintas vagas de refuxiados irlandeses entre os séculos XVII e XVIII.

Os católicos irlandeses fuxían da guerra no seu país e da persecución política e relixiosa. Os primeiros foron grupos de militares e podemos documentalos en 1602. Eran poucos e de boa posición económica e social en orixe asi que na súa maioría acabaron integrandose nos exércitos da Coroa. Para educar aos seus fillos naceu o Colexio dos Irlandeses, na compostelá Rúa Nova.

Durante décadas foron chegando, pouco a pouco e, paseniñamente foron asimilados á veciñanza.

En 1653, Cromwell leva a cabo a unificación de Irlanda e Gran Bretaña. Comeza daquela un verdadeiro éxodo non só de militares, cregos e homes da nobreza senón de grupos familiares completos.

Chegaron en masa ao porto da Coruña, desbordando as capacidades da administración da Real Audiencia. Nunha Galicia xa esforzada fiscalmente, con constantes dificultades para o abastecemento de alimentos nas cidades e castigada con frecuencia por peste e andazos, o socorro aos refuxiados plantexábase como unha tarefa titánica.

O Gobernador armou cupos e repartiunos en función da capacidade de cada provincia. Á de Santiago (que equivale á diocese actual) corresponderonlle 953 homes (coas súas familias ou acompañantes). O esforzo colectivo foi importante pois xa a capital e vilas como Pontevedra eran recurrentemente invadidas polos pobres que fuxían da fame dos campos.

Houbo, como era de agardar queixas derivadas do sacrificio económico que se pedía á veciñanza ou ás tensións que esta nova poboación xeraba no precario sistema de abasto de alimentos; tamén agromaron medos, que derivaban sobre todo das diferencias culturais e do feito de que algúns dos refuxiados eran homes novos sen oficio recoñecido (algo sempre sospeitoso naqueles tempos). Pero o certo é que onde non había moito, repartiuse e os rexistros parroquiais amosan como progresivamente os irlandeses foron integrandose na vida da cidade e mesturandose coas familias locais de xeito que en poucas xeracións perdeuse o seu rastro. Hoxe, de feito, nin lembramos a súa historia nin a da cidade que os acolleu.

Despois desta gran fuxida aínda houbo outras que foron sempre de menor entidade. Nunha delas chegou John O’Dogherty. Chegado a Galicia en 1790, incorporouse á Real Armada; acabou sendo un dos heróes máis sinalados da Batalla de Ponte Sampaio.

Quen sabe! se cadra sen el e sen a acollida que recibiu ao chegar, a nosa historia tería sido diferente.

A FESTAS DO APÓSTOLO, O QUE NON SABÍAS

alamedaEn Compostela, as festas na honra do patrón Santiago son de sempre o maior acontecemento no ciclo anual da cidade. As funcións relixiosas eran as máis solemnes, sofisticadas e concorridas de cantas ao longo do ano había na basílica pero había tamén unha parte lúdica e festiva.
Son ben coñecidas as touradas e os espectáculos pirotécnicos, tamén a concorrencia de compañías teatrais e a chegada de tratantes e bestas á Feira, que era unha das máis importantes do reino. Pero había tamén unha concorridísima carreira hípica, a do Cendal e mesmo torneos cabaleirescos, procesións cívicas, concertos de Banda, «paseo de moda»,… e, como non, iluminacións artísticas na Alameda e no Obradoiro. Mudaron moitas cousas, pero perviven outras.

Na nosa Factoría dehistoria, deixamosvos unha pequena nota sobre o tema.

 

 

 

 

 

Cuestións triviais (4): Un tren sae de Zaragoza…

Khayyam

Un mensaxeiro é enviado dunha cidade a outra que está a 400 millas, avanza cada día 20 millas; outro mensaxeiro é enviado 15 días despois e debe alcanzalo á entrada da cidade, de xeito que entren nela a un tempo. Cantas millas ten que facer este cada día?*

Este sería un equivalente medieval ao clásico problema de matemática escolar e foi formulado no Liber mahameleth xa a mediados do século XII. O tratado é un dos máis completos que se conservan da matemática medieval e mesmo é anterior ao do famosísimo Fibonacci (o citado no Código Da Vinci).

É unha obra en latín basada nas investigacións (de altísimo nivel) dos matemáticos de Al Andalus que bebían á súa vez o coñecemento acumulado polos grandes científicos do Islam. Grazas a estre tratado, que dispoñibilizou o coñecemento dos matemáticos árabes á lingua franca da ciencia cristiana, chegaron a Europa conceptos e procedementos de álxebra, xeometría…

O Liber Mahameleth ten ademáis unha fonda vocación práctica presentando ao público unha morea de conceptos matemáticos a través de situacións comúns que, en certo modo, chegaron ata nós na forma dos clásicos e lembrados problemas escolares. Hai pouco foi presentada a edición «definitiva» da obra, reconstruída a partir dos tres mellores manuscritos conservados; a lectura do índice da boa idea da aplicación das matemáticas á vida diaria: comprar e vender, cambio de moeda, contratación de portes, capacidade de cisternas, escalas de xornais… e a lectura do texto (coa súa tradución ao inglés nesa edición) dan unha e mil imaxes da aplicación do cálculo á vida nos tempos medievais.