Archivo de la categoría: dehistoria

OS COLÓN NA DOCUMENTACIÓN GALEGA

Hai uns anos tivemos a oportunidade, a petición da asociación Cristobal Colón Galego, de estudar a fondo os documentos que falan da presencia na Pontevedra baixomedieval dunha familia de apelido Colón.

Eran, na súa maioría, escrituras descubertas e estudadas hai máis dun século por Celso García de la Riega; por motivos alleos á veracidade das escrituras e aos feitos que relatan, a hipótese deste erudito foi descartada e contrariada por un informe elaborado por Eladio Oviedo y Arce.

Pasado o tempo e con el as emocións e as enemizades dos protagonistas, encargousenos a revisión deses materiais á luz da súa materialidade e dos avances da ciencia histórica neste último século.

E así procedemos á consulta dos orixinais que presentou de la Riega, que son un conxunto de escrituras dadas en Pontevedra no século XV e primeiros anos do XVI nas que se citan diversas persoas de apelido Colón e que parecen pertencer á mesma familia.

A partir da metodoloxía da paleografía e a diplomática, dos coñecementos que hoxe temos sobre o galego medieval e dos sucesos daquel tempo fixemos un estudo atento das escrituras.

As nosas conclusións confirmaron o que outros informes viñan apuntando sobre o tema desde outros enfoques:

  • As escrituras presentadas por C. de la Riega son auténticas sendo un dos elementos da súa autenticidade o feito de estaren inseridas en libros que rexistran escrituras en orde cronolóxica. Son algo parecido ao que hoxe chamamos actas, nas que unha noticia vai inserida a continuación doutra e antes da seguinte.
  • Os volumes que conteñen eses documentos son auténticos, pola súa tradición e custodia ininterrompida e por estaren asinados polos notarios públicos asistentes ao outorgamento dos asuntos de que se trata.
  • Nada na súa materialidade fai pensar nunha inserción ou manipulación.
  • Sí hai nalgunhas escrituras evidencia dunha man posterior que reescribiu letras puntualmente. Os informes complementarios indican que non se corrixiu ou manipulou o texto orixinal senón que se remarcou para que resultasen mais lexibles as letras presentes.
  • As escritura, redacción e tenor documental, marcas de autenticación etc. coinciden coas que estaban en uso na Galicia e na Pontevedra do seu tempo.

En resumo, os documentos de Celso García de la Riega son auténticos e certifican a presencia dunha familia de apelido Colón na vila de Pontevedra na segunda metade do século XV.

Iso si, non documentan a ningún Cristovo/Cristobal polo que non é posible afirmar desde os datos dispoñibles e o seu estudo científico que os nosos Colón estean na orixe do Almirante.

=> Os resultados do noso estudo foron publicados nun congreso especializado pouco despois. Tendes  na Factoría dehistoria unha copia do arquivo.

=> E esta entrevista, ao fío dun estudio feito en 2019, publicada no Faro de Vigo

Cidades no tempo

A semana pasada inaugurouse a exposición Vigo no Tempo, a cuaCartel publicitario. M do Mar de Vigorta mostra da serie Cidades no Tempo que é froito da colaboración da Fundación Cidade da Cultura e Afundación. Unha tras outra, o proxecto vai debullando o pasado da Galicia urbana da man do comisariado de Manolo Gago.

 

dehistoria forma parte dun equipo composto por unha diversidade de profesionais e de expertos na historia das nosas cidades. A nosa responsabilidade foi elaborar unha proposta inicial de documentos para incorporar á mostra. A selección final está un pouco por todas partes pero é a protagonista da sección Tramas.

Milleiros de pergamiños, libros, planos, croquis, debuxos, etc pasaron polas nosas mans ao longo deste proxecto; son materiais de todo tipo que ilustran os mais variados aspectos do noso pasado desde naipes insertos nun proceso xudicial até catálogos comerciais decimonónicos, apuntes escolares, panos bordados por nenas en traballos escolares ou mesmo mais dunha carta de amor. Unha variedade case infinita de testemuños doutro tempo.

As propias cidades son heteroxéneas e cada unha ten unha traxectoria e personalidade que se manifesta neste conxunto de documentos  así como nas diferentes mostras.

Onte coma hoxe, a vida expresase das mais diversas formas.

Por iso para nós cada mostra é unha aventura nova, un verdadeiro desafío ás nosas habilidades profesionais e á nosa creatividade á hora de buscar e atopar novos enfoques e propostas. Traballoso, mais tamén estimulante e divertido.

Por iso convidamosvos a botar un ollo ao que vos ofrece até xaneiro Vigo no tempo e xa o ano que ven ás mostras que abrirán en Ourense e Pontevedra.

PARAXES CORUÑESAS

Hai semanas que traballamos nun novo proxecto sobre as Paraxes singulares da provincia Casa tradicional nas Travesasda Coruña. É un proxecto que conta cunha achega económica da Deputación Provincial e que busca estudar e identificar eses sitios que teñen algo de especial no territorio provincial.

¿Qué é unha paraxe?

Dí a Real Academia que é o sitio no que para o coche de línea durante un traxecto, onde agardamos por el, onde baixamos a ese lugar onde nos agardan ou que queremos descubrir.

Esa é a nosa proposta: unha recompilación deses emprazamentos singulares polos que paga a pena achegarse a unha comarca, baixar e deixar o coche, pasear e gozar do territorio e do que nos ofrece.

¿Que fai dun sitio unha paraxe singular?

Aldeas, paisaxes, oficios, tradicións, territorios… que albergan valores históricos, naturais, paisaxísticos que compre recoñecer como parte do noso legado cultural; que é preciso coñecer para preservalos e poder gozar deles hoxe e nos tempos que virán.

Temos xa unha primeira relación, uns 40 sitios. Ao cabo, serán uns 20 e estarán esparexidos por toda a xeografía provincial.

Queres propoñernos algún? escríbenos.

Noticias antigas do Entroido compostelán

Repescamos o texto dun artigo publicado na revista Compostelanea en febreiro de 2017 sobre o Entroido en Santiago hai un século (máis ou menos). Non perdades as fotos que o acompañan!

Compostela 1917: O Entroido

Hai un século, o Entroido ocupaba a vida da cidade durante case un mes, pois comezaba cando chegaban aos comercios os xéneros propios da festa: os tecidos para os disfraces e os “papeliños de cores” que se empregaban para facer máscaras e todo tipo de figuras. Ao tempo empezaban a prepararse as comparsas e o programa de bailes. Así quedaban marcadas as coordenadas da festa: disfraces, comparsas e alegría. As mesmas que hoxe en día seguen definíndoa.

O chuvioso tempo compostelá marcaba o ritmo e tensión das xornadas, sobre todo a principios do século XX, cando as formas de vida burguesas terminaron de adaptar a festa á sociabilidade urbana. É entón cando naceu o Entroido tal e como hoxe o coñecemos; un tempo -como di un autor da época- divertido e elegante.

No rural santiagués perduraron ata hoxe costumes máis arraigados á tradición rural como a destrución do Entroido feito con palla e roupa vella que podemos documentar en Aríns hai cen anos, o carro engalanado que se armaba en Santa Marta ou os atranques dos Xenerais das parroquias do Ulla.

Na cidade desenvolvíase un Entroido diferente con manifestacións xenuínas que estaban plenamente vixentes hai un século. Algunhas desapareceron, outras son doadamente identificables no programa actual.

A rúa era o principal escenario do Entroido santiagués. Polas vías principais paseaban, cantando coplas e chanceando coa xente, as comparsas. Estas agrupacións armábanse cada ano baixo nomes tan suxestivos como Los Caballeros de Malta, Los cirujanos del porvenir, Los alpinistas ou La Lira, que levaban acompañamento musical similar ás actuais rondallas ou máis tradicional (pandeireta, bombo e tamboril). Nelas participaban estudantes, mozos e mesmo grupos de nenos e nenas. Na rúa todo eran risas, humor do bo e balbordo, sendo o contrapunto aos bailes que tiñan lugar nas sociedades recreativas ou aos asaltos organizados pola mocidade; nuns e noutros era obrigado o uso de disfrace, preferentemente orixinal e de bo gusto.

A xente ía ao Preguntoiro ou á Rúa do Vilar a ver as comparsas e o curioso espectáculo que era a súa rolda. Percorrían as rúas da cidade e ao pé das casas cantaban coplas e cancións recibindo a cambio as moedas que lles tiraban desde balcóns e xanelas. Houbo un tempo en que as comparsas ofrecían amendoados ás casas máis xenerosas.

Tamén había lugar para dous clásicos: o xogo do figo (juego del higui) -no que un home cunha manchea de figos colgados dun pau enredaba coa rapazada- e o paseo de Carabellón e Perilla -oso e domador que facían as delicias do público-. O Entroido era, sobre todo, un lugar de encontro e de xogo; por uns días as barreiras sociais volvíanse borrosas nunhas rúas nas que as mascaritas tanto facían burla como armaban un baile espontáneo.

As dificultades para xestionar estes encontros e afluencias de xentes levaron o Concello a programar na Alameda o desfile das comparsas. Amenizado con música, o cambio de escenario deulle un importante pulo ao Entroido xa que as carrozas engalanadas, que ata entón eran escasas, pasaron a completar o espectáculo. E mesmo foi posible organizar e gozar das batallas de confeti. En 1917 foi a segunda vez que se organizou alí e así, despois de pasear pola cidade, as comparsas e carrozas achegáronse á Alameda, onde a Banda Municipal ofreceu un concerto para amenizar o evento. Foi tal o éxito acadado, que comezou a falarse de outorgar premios aos mellores participantes.

Música, diversión e socialización, esas foron as pautas do Entroido histórico, o que viviron hai cen anos as xentes desta cidade, as mesmas que partillamos hoxe.

Presentada a nosa publicación sobre a Compostela da Xeración Nós

Vivimos o ano da Xeración Nós; celebramos o centenario da publicación da revista e homenaxeamos a memoria daqueles homes e mulleres. Con este motivo, elaboramos para o Concello de Santiago unha pequena publicación divulgativa.

A cidade de Santiago en tempos da Xeración Nós é un pequeno paseo pola Compostela daquel tempo inzado de optimismo e proxectos; nel explicamos como era a cidade que acolleu aos homes e mulleres que pensaron Galicia como un pais empoderado cunha cultura cosmopolita e consolidada. Falamos da propia revista e das iniciativas locais que a acolleron como as Irmandades da Fala ou a imprenta Nós de Ánxel Casal. Tamén do Seminario de Estudos Galegos, que é a resposta xenuinamente compostelá ao desafío que supoñía Nós: os homes e mulleres de ciencia, facendo ciencia en galego para Galicia e para o mundo.

E mesmo facemos énfase neste tempo e nestes procesos como espazo de emerxencia da nova personalidade compostelá, a da capital política e cultural de Galicia. Unha faciana máis -recuperación doutra vella, en realidade- desta cidade.

Foi un encargo do Concello de Santiago de Compostela e a súa Concellaría de Cultura para conmemorar o centenario da revista e traer á luz a memoria da súa xente e da nosa cidade. É o número 3 da Colección Cadernos de Compostela, dedicada a amosar de xeito atraínte aspectos senlleiros da historia da cidade.

Agardamos que sexa do voso gusto.